Türkiye’nin insanlı ilk uzay görevi başlıyor

9 Şubat 2021’de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından duyurulan Türkiye’nin Milli Uzay Programı hedeflerinden “Türk Astronot ve Bilim Misyonu”nda sona yaklaşılıyor.

9 Şubat 2021’de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından duyurulan Türkiye’nin Milli Uzay Programı hedeflerinden “Türk Astronot ve Bilim Misyonu”nda sona yaklaşılıyor. Fırlatmanın Türkiye saatiyle 18 Ocak 2024’te 01.11’de gerçekleştirilmesi bekleniyor. UUİ’ye yapılacak kenetlenmenin de 19 Ocak 2024’te 13.15’te gerçekleşmesi planlanıyor. Bu bağlamda T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanı M. Fatih KACIR yaptığı X paylaşımında PTT tarafından göreve özel hazırlanan pul tasarımına yer verdi.

Türkiye’nin İnsanlı İlk Uzay Görevine Kronolojik Bir Bakış

Türkiye Uzay Ajansı’nın resmen kurulduğu 2018 senesinden bugüne merakla beklenen ve takip edilen Milli Uzay Programı (MUP), 9 Şubat 2021’de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından Cumhurbaşkanlığı Millet Kongre ve Kültür Merkezi’nde duyurulmuştu. MUP, Türkiye’nin uzay politikaları alanındaki 10 yıllık vizyon, strateji, hedef ve projelerinin yer aldığı 10 adet stratejik hedeften oluşan bir program. Hedeflerden onuncusu olan Türk Astronot ve Bilim Misyonu (TABM) kamuoyunu, bilhassa genç kamuoyunu en çok heyecanlandıran hedeflerden biri oldu.

TABM’ı iki alt alandan ilerleyen bir proje olarak ele alabiliriz. Alt alanlardan biri uzaya gönderilecek kişinin seçilmesi ve devamında tabii olacağı süreçleri kapsıyor. Diğer alt alan ise uzaya gönderilecek kişinin uzayda gerçekleştireceği faaliyetleri (deneyleri) kapsıyor.

Projenin bugün geldiği konuma bakılacak olursa proje müşterisi TUA ve proje yürütücüsü TÜBİTAK UZAY çalışanlarının özverili ve yoğun mesailerinin büyük öneme ve takdire layık olduğu görülebilir.

Proje kapsamında UUİ’ye (Uluslararası Uzay İstasyonu) gidecek Alper GEZERAVCI’nın gerçekleştireceği deneyleri hazırlayan ilgili 13 kurum ve kuruluşun da önemli bir katkısı bulunmaktadır. GEZERAVCI’nın UUİ’de gerçekleştireceği 13 deneyin çıktıları, akademik üretime girdi sağlayacak önemli verileri ilgililere kazandıracaktır.

Nitekim TABM, uzaya yalnızca bir Türk vatandaşı göndermenin ötesinde bir projedir. Projeye ulusal ve uluslararası ilginin artması, Türkiye’nin uzaya verdiği önemi gösterirken bu önemin gerekliliğini de ispatlayacaktır. Paralelinde ilgili beşeri sermayenin gelişmesine fayda sağlarken mevcut beşeri sermayenin de korunumunun önemi ortaya koyulacaktır.

Şubat 2021

Milli Uzay Programı’yla bir Türk vatandaşının bilim misyonu kapsamında uzaya gönderme hedefi kamuoyunda büyük ilgi uyandırmıştı.

Üstelik uzaya gidecek Türk vatandaşına astronot, kozmonot ve taykonot gibi yabancı menşeili sıfatlar yerine kamuoyundan gelecek Türkçe önerilerin değerlendirilmesiyle karara varılacağı açıklanmıştı. Ocak 2023 itibariyle ise uzaya gidecek Türk vatandaşına verilmesi planlanan isme dair ortak bir karar kamuoyuyla paylaşılmamıştır. Bu bağlamda sosyal medya hesaplarında “Türkonot, Göktürk, Gökmen ve Gökoğul” üzerine en çok fikir beyan edilen isimlerden oldu.

Temmuz 2021

Temmuz 2021’de ilgili hedef kapsamında, Ajans tarafından yayınlanan 2021 Yılı Kurumsal Mali Durum ve Beklentiler Raporunda UUİ’de yapılacak deneylere ilişkin ön görüşmelerin yapıldığı, proje usullerine dair çalışmaların yapıldığı ve projeye yönelik çağrıya çıkılacağı ifade edilmişti.

Nisan 2022

Nisan 2022’de TÜBİTAK, Twitter hesabından yaptığı paylaşımda, TÜBİTAK’ın da TABM kapsamında yer alacağı ifade etmişti.

Mayıs 2022

Türk astronot başvurusu hakkındaki bilgiler TUA’ya ait uzaya.gov.tr sitesinde yayınlanmıştı. Bu görev için Türk vatandaşları tarafından yapılan başvurular arasından iki adet aday belirleneceği ifade edildi. Belirlenecek adayların TUA ve TÜBİTAK bünyesinde istihdam edilerek 10 yıl mecburi hizmet yükümlülüğü olacağı dikkat çeken gereksinimlerden oldu.

Türk Astronot ve Bilim Misyonu için tüm başvurular Başvuru Sistemi üzerinde ve 23 Haziran 2022 tarihi saat 20:23 son tarihli olarak duyuruldu. Adayların sisteme kaydettikleri beyan ve belgelerin incelenmesinin ardından ilk aşamayı geçen adayların sonraki değerlendirme aşamalarına geçebilmek için ek bilgi, belge, doğrulama, test, tetkik ve muayenelerin talebine hazırlıklı olması gerektiği ifade edildi.

Haziran 2022

Türk vatandaşının gerekli eğitimleri aldıktan sonra Uluslararası Uzay İstasyonu’nda gerçekleştirileceği deneylerin belirlenebilmesi amacıyla Bilim Misyonu Çağrı Dokümanı hazırlanmıştır. 4 Temmuz 2022 son başvuru tarihli ilana pek çok üniversite ve kurumdan başvuru gelmiştir.

Eylül 2022

NTV’nin Eylül 2022’de aktardığı üzere Milli Uzay Programı hedeflerinden olan Türk Astronot ve Bilim Misyonu kapsamında Türk astronot seçimlerinde bir aşama daha geçilmişti. #BuGörevSenin etiketi ile paylaşılan uzaya.gov.tr web sitesine 36 bin aday başvuru yaptı. Başvuru yapan adaylar arasından 30 aday Ankara’ya çağırıldı.

Adaylar; Mühendislik, Fizik, Tıp ve Astronomi alanlarından seçildi. Seçilmelerinde yer aldıkları projeler, kazandıkları ödüller ve yaptıkları sporlar belirleyici oldu. Bu kapsamda Ankara’ya çağırılan adaylar tıbbi ve psikolojik testlere hazırlandı.

TÜBİTAK UZAY TABM Proje Yöneticisi Ömer ATAŞ, ”Hem NASA’nın hem de Uluslararası Uzay İstasyonu’nun bazı standartları var. Uluslararası Uzay İstasyonu ziyaret edecek astronotlar için psikolojik testler, adaylar Ankara’ya geldiğinde yapılacak” ifadelerinde bulundu. Yönetici ATAŞ, Kasım 2022 başlarında iki adayın da belirleneceğini söyledi.

Eylül 2022’de gündeme gelen bir diğer konu da uzaya gidecek Türk vatandaşının eğitimlere tabii tutulacağı ve UUİ’ye gönderileceği firma Axiom Space ile yapılan anlaşma oldu.

Axiom Space; uzay yolcularının eğitimi ve uçurulması, eğitim kolaylaştırıcılarına ve eğitmenlere erişim, donanım ve güvenlik sertifikası ile yörüngede operasyonel yönetim kısmında yer almaktadır. Uzayda yaşamaya ve çalışmalar yürütmeye hazırlanmak için uzay yolcusu adaylarının, Axiom Space’in aylarca süren eğitim müfredatını tamamlaması gerekiyor. Axiom Space; Fransa’daki kongrede Türkiye dışında İtalya, Macaristan ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ile de insanlı görevler için anlaşmalar gerçekleştirdi.

Ekim 2022

Ekim 2022’de dönemin T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa VARANK tarafından yapılan Twitter paylaşımında adayların irtifa basıncı testi paylaşıldı.Paylaşımında VARANK,

“Bu odadan Türkiye’nin ilk uzay yolcusu çıkacak! Adaylarımız, düşük atmosfer basıncı maruziyetine hazırlık için 25 BİN FEET irtifa basıncında testlere tabi tutuldu. Uluslararası Uzay İstasyonu’nda ülkemizi temsil edecek milli kahramanımızın zorlu seçim süreci devam ediyor.” ifadelerini kullandı.

Ekim ayında adayların katıldığı bir diğer test de TUA Twitter hesabından paylaşıldı. Türkiye’nin ilk uzay yolcusu olacak adaylar, EKG’li aerobik güç ve kapasite testini de başarıyla tamamladığı ifade edildi.

Nisan 2023

2023’ün ortalarına doğru dikkatleri çeken gelişme seçilen Türk uzay yolcularının duyurulması ve tanıtımı oldu. TEKNOFEST 23 İstanbul’da 29 Nisan’da Cumhurbaşkanı ERDOĞAN konuşmalarında: “Türkiye’nin insanlı ilk uzay görevine çıkacak arkadaşımız UUİ’de 14 gün kalacak. UUİ’ye gidecek Alper GEZERAVCI kardeşimiz, yedek olan seçilen Tuva Cihangir ATASEVER kardeşimiz” ifadelerine yer verdi.

Uzaya yolcuların ABD’de; uzay istasyonu ve altyapıları, haberleşme sistemleri, yaşam destek sistemleri, acil durumlar, deney altyapıları, fırlatma aracı ve mürettebat aracı sistemleri, dünyaya dönüş prosedürleri gibi pek çok konuda eğitim alacak. 14 gün boyunca yerçekimsiz ortamda deney yapma imkanı bulacak. İnsan araştırmaları, biyoloji, biyoteknoloji, malzeme bilimleri, fizik ve teknoloji alanlarına dair deneyler gerçekleştirilecek. Milli Uzay Programı kapsamında adayların uzay yolculuğunun, 2023 yılının son çeyreğinde gerçekleşeceği ifade edildi.

Mayıs 2023

Uzay yolcusu, uzay istasyonunda üniversite ve araştırma kurumları tarafında hazırlanan 13 farklı deney gerçekleştireceği TUA tarafından duyuruldu.

Deneyler için Haziran 2022’de çağrı yayımlanmıştı. Çağrıya gelen dönüşleri TUA ve TÜBİTAK UZAY uzmanlarından oluşan bir komisyon değerlendirdi. Bilimsel katkı, değer, maliyet, takvim, yapılabilirlik ve Uluslararası Uzay İstasyonu altyapılarına uyumluluk gibi kriterlerin verilen kararlarda etkili olduğu ifade edildi. Mayıs 2023 itibariyle uzay yolcuları deneyi gerçekleştirecek kurumlarda deneylerin eğitimlerini almaya başladı.

Eylül 2023

2023’ün sonlarına yaklaşırken fırlatıcı firma Axiom Space tarafından görevin en erken Ocak 2024’te gerçekleştirileceği paylaşıldı.

Axiom Space, dört kişilik çok uluslu ekip için NASA ve ISS onayını aldıktan sonra, Uluslararası Uzay İstasyonu’na göndereceği üçüncü görevi olan Axiom Mission 3 (Ax-3) için mürettebatını duyurdu. SpaceX Falcon 9 roketi, Ax-3 mürettebatını SpaceX Dragon uzay aracıyla NASA’nın Florida’daki Kennedy Uzay Merkezi’ndeki Fırlatma Kompleksi 39A’dan ISS’ye fırlatılacak. Ax-3 astronotlarının kenetlendikten sonra, mikro yerçekimi araştırmaları, eğitimsel destek ve ticari faaliyetlerden oluşan tam bir görevi yerine getirerek gemide 14 güne kadar kalması planlanıyor.

Ekim 2023

Ekim 2023’te Ax-3 Görevi kapsamında UUİ’ye gidecek Türk uzay yolcusu Alper GEZERAVCI’nın da içinde bulunduğu 4 kişilik mürettebatın görev arması Axiom Space tarafından paylaşıldı.

Axiom Mission 3 (Ax-3) arması, gücü ve cesareti göstermek için bir kalkan şeklinde tasarlanmıştır. Enlem ve boylamlarıyla çizilmiş Dünya üzerinde, peçin tabanına doğru yer alan 100 rakamı, Türkiye ve İtalya için yüzüncü yıl dönüm noktalarını ifade ediyor. Ax-3, Türkiye için geçtiğimiz yüzyılda ekonomik kalkınmayı, eğitimi ve teknolojiyi ilerletmek ve ülkenin uzaydaki küresel etkisini geliştirmek için yapılan değişim ve ilerlemeleri yansıttığı için sembolik bir görev olacak. Peçin alt kenarlarında yer alan görevin mottosu “Daha Ötede” Latince (PLVS VLTRA) yazılmıştır.

Latince “daha ötede” anlamına gelen PLVS VLTRA adı, sahibinin tavizsiz mükemmellik arayışını somutlaştırıyor. Cebelitarık Boğazı yakınlarındaki antik Herkül Sütunları’nda, nec plus ultra’nın (“daha ötede hiçbir şey yok”) bilinen dünyanın kapılarını işaretlediği söylenir. PLVS VLTRA olağanüstü cesarete, hırsa ve yeteneğe sahip olanlar için, kapıların ötesine yolculuk en yüksek düzeyde eşsiz başarının sloganı haline gelmiştir.

Sonuç Yerine

Türk Astronot ve Bilim Misyonu Şubat 2021’de ülkede duyulan, Mayıs 2022’de faaliyetleriyle kamuoyuna yansıyan ve yanlış anlaşılmaların giderildiği bir hedef oldu denilebilir. 10 yıllık Milli Uzay Programı hedeflerinden gerçekleştirilmesi görece kolay olan bu hedefin benimsenmesi ve tanıtımının başarılı bir şekilde yapılması, diğer hedeflerin de mevcudiyetine kısmen fayda sağlayacak denilebilir. Kamuoyunda benimsenen ve ilgi duyulan bir sektörde projelerin talep edilmesi, talebin arz bulması daha mümkün denilebilir.

Türkiye’nin uzayda görünürlüğünün artmasında da önemli bir yere sahip olan bu proje, sıklıkla turistik uzay seyahatleriyle karıştırılmaktadır. Alper GEZERAVCI elbette bir uzay yolcusudur. Fakat UUİ’de fotoğraf çektirip dönmek gibi bir görev tanımı yoktur. Zaten 2 haftada fotoğraf çektirip dönmek için epey uzun bir süredir. UUİ’de geçirilecek 2 haftanın en önemli tarafı, GEZERAVCI’nın orada gerçekleştireceği deneylerdir. Buradan detaylarını görüntüleyebileceğiniz 13 deney ile fizik, mikrobiyoloji, kimya, uzay elektroniği gibi pek çok faydalı alana hizmet edecek veriler elde edilecektir.